Ben ik grenzeloos?

Grenzen gezien vanuit Yoga & Vedanta
Femke Dekkers (bestuurslid en eigenaar van yogastudio Akasha in Utrecht)

Grenzeloos associëren we meestal met iemand die geen grenzen kent, er maar op los leeft en zichzelf niet in de hand heeft. Ook kinderen die door hun ouders geen grenzen krijgen aangereikt en hierdoor bijvoorbeeld niet goed luisteren, noemen we grenzeloos. Maar volgens de Vedanta is grenzeloos hetzelfde als ruimte, onze ware natuur. Het gevoel begrensd te zijn is hier juist iets om te onderzoeken en los te laten. Volgens de yogatraditie is het eerste wat het bewustzijn van onszelf zal waarnemen het fysieke lichaam, of “annamayakosha”. In dit lichaam toont zich het begrensd zijn als spanningen, onder meer in gewrichten, spieren, organen, de bloedsomloop en het zenuwstelsel. Als deze spanningen chronisch zijn, dan noemen we deze conditioneringen. Het beoefenen van asana’s zorgt voor een bewustwording van het lichaam zoals het op dat moment is, dus inclusief de spanningen en conditioneringen. Als je geen extra spanningen op wilt bouwen, dan is het van belang dat je yoga asana’s beoefent vanuit open aandacht. Dit is een onpersoonlijke maar open betrokkenheid zodat er geen bemoeienis is met dat wat je tegenkomt. Zo kunnen neuro-musculaire spanningen afnemen of zelfs geheel oplossen.

Het energielichaam
Naarmate het fysieke lichaam zich meer en meer ontspant, kan een subtielere laag in het bewustzijn verschijnen: het energielichaam of “pranamayakosha”. Deze laag voedt het fysieke lichaam en voorziet het van levenskracht en energie. Op plekken waar deze energie geblokkeerd is, ontstaat disbalans. Specifieke oefeningen, massagetechnieken en Pranayama kunnen het energielichaam vrijmaken, waardoor de levensenergie kan stromen. Ontspanning en helderheid geven inzicht in mentale processen, emoties en gedachten: “manomayakosha”. Ook op dit niveau bevinden zich conditioneringen. Zij zorgen ervoor dat wij de werkelijkheid vervormd of gekleurd waarnemen. Hierdoor laten we ons handelen – reactief, onbewust – bepalen. Onze ideeën en overtuigingen zijn vaak hardnekkig.Als je stilzit “in meditatie” geeft de stilte je de ruimte om mentaal emotionele processen in het bewustzijn te laten verschijnen. Deze processen zijn zo snel en vluchtig, dat we ze in het dagelijks leven minder goed waarnemen. Het oplossen van conditioneringen van emoties en gedachten leidt tot handelen dat in de Tao Te Ching beschreven wordt als: “Wei wu wei”: doen door niet te doen.De Vedanta is op dit punt vergelijkbaar met de Tao.

Ontspanning op alle lagen van ons bestaan (kosha’s) zorgt ervoor dat wij steeds helderder kunnen waarnemen wat wij zijn. Hierdoor komen we in contact met de laag van wijsheid: de “vijnanamayakosha”. Deze laag wordt echter vertroebeld door herinneringen die in ons onderbewuste opgeslagen liggen en de identificatie hiermee. Steeds diepere stilte en ontspanning zorgt ervoor dat ook deze conditioneringen in het licht van het bewustzijn kunnen oplossen.De hulp van een leraar is dan vaak nodig. Vanuit de Vedanta worden “satsang” bijeenkomsten georganiseerd waarbij deelnemers hun vragen kunnen stellen.

Als het lichaam bevrijd is van geconditioneerde spanningen en weerstanden en het energielichaam actief is, komt het spontaan tot een meditatieve staat van zijn; een geestelijke gesteldheid die je kan omschrijven als “wachten zonder te wachten” en bewust-zijn.

Uit bovenstaande blijkt dat asana, pranayama, ontspanning en stilte onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. In een complete yogales zie je dit allemaal terug.

Yoga beoefenen vanuit de Vedanta is meer de kunst van het ontspannen op alle lagen van ons bestaan, dan een oefening om iets te willen of te moeten presteren of bereiken. Het gaat over volledige acceptatie van wat ik ben op dit moment, van het prettige en onprettige, waarbij verdediging tegen wat dan ook in mezelf is losgelaten. Bevrijd van spanningen, kan in die nieuwe openheid en aandacht het besef ontstaan van onze ware natuur, die grenzeloos is.